Germencik Çevre ve Doğa Derneği Sözcüsü Metin Aydın, jeotermal enerji santrallerinin (JES) çevresel ve halk sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerine dair çarpıcı açıklamalarda bulundu. Özellikle arsenik kirliliğinin boyutlarına dikkat çeken Aydın, Aydın'da yeraltı ve yüzey sularının JES faaliyetleri nedeniyle ciddi şekilde kirlendiğini ve bu durumun halk sağlığı üzerinde yıkıcı sonuçlar doğurduğunu belirtti.
AYDIN’DA GÜNLÜK 2-3 MİLYON TON JEOTERMAL AKIŞKAN YERALTINA BASILIYOR
Aydın’da günde 2-3 milyon ton jeotermal akışkanın yeraltına basıldığını belirten Dr. Aydın, “Dünya çapında birçok ülkede karasal jeotermal sistemlerde Arsenik kirliliği tanımlanmıştır. Arseniğin 0,01 mg/L'den yüksek konsantrasyonları insan sağlığı için zararlıdır. İnsan tüketimi için güvenli seviyenin üzerindeki arsenik varlığı, şu anda büyük bir küresel halk sağlığı sorunu olarak kabul edilen yeraltı suyu ve hidrotermal sistemlerde yaygın olarak tespit edilmiştir. Jeotermal suların yeraltı sularıyla karışması, tatlı su kaynaklarının kirlenmesinden ve bunların içme veya sulama için uygunsuz hale gelmesinden sorumludur. Arsenik içeren jeotermal suların yeraltı sularıyla karışması çevresel etkiden sorumludur. Çünkü arsenik, toksik ve kanserojendir. Jeotermal sularda bulunan arsenik konsantrasyonları, jeolojik ve tektonik ortama, hidrodinamik desene ve özellikle basınç ve sıcaklık olmak üzere termodinamik koşullara bağlı olarak oldukça değişkendir. Jeotermal sistemlerde, özellikle jeotermal derin kuyularda arseniğin varlığı, yükselen jeotermal suyun "soğuk" yeraltı suyu akiferlerini, yüzey sularını ve diğer yüzey ortamlarını kirletebilmesi nedeniyle ciddi çevresel sonuçlara yol açabilir. Jeotermal suların yeraltı ve yerüstü sularla karışması iki şekilde olabilmektedir. Doğal yollarla yeraltından çıkan jeotermal sular, sıcak su kaynağı olarak dünya yüzeyine boşaltılır veya sığ "soğuk" yeraltı suyuyla karışabilir. Bunlardan herhangi biri yeraltı suyunun ve yüzey suyunun Arsenik gibi kirleticilerle kirlenmesine neden olabilir. Yüzey sularının ve/veya yeraltı sularının Arsenik ile kirlenmesi, jeotermal enerji üretiminin en ciddi sonucudur. Jeotermal sular enerji üretimi sonrası yeterince derin yeraltına yeniden reenjekte edilmezse yeraltı su kaynaklarında kirlenmeye sebep olabilir. Bu durum ise ciddi çevresel etkilere neden olabilir” dedi.
“TÜRKİYE’DE JEOTERMAL İŞLETMECİLİĞİ JEOTERMAL ŞİRKETLERİN İSRAFINA TERK EDİLMİŞ DURUMDA”
Türkiye dahil tüm çeşitli coğrafi bölgelerde arseniğin jeotermal sistem alanlarında doğal olarak bulunduğunu dile getiren Dr. Aydın, “İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesinden A.Baba ve arkadaşları 2013 yılında Batı Anadolu’da karasal jeotermal sistemlerde (derin kuyular ve kaplıcalarda) doğal olarak bulunan arseniğin, “Tatlı Su Kaynaklarının Kirlenmesinde Potansiyel Rolü” konulu inceleme yaptılar. Derin kuyulardaki jeotermal suların sıcaklıkları aşırı aralıklar (40 ve 230 derece) gösterirken, kaplıca sıvılarının sıcaklığı 90 dereceye kadar çıktı. Bu araştırmada incelenen jeotermal sular, DSÖ içme suyu yönergelerine ve Türkiye'nin ulusal içme suyu güvenli sınırlarına göre daha yüksek konsantrasyonlarda arsenik, bor ve diğer eser elementler içermekte idi. Jeotermal sulardaki arsenik konsantrasyonu 0,03 ila 1,5 mg/L arasında değişiyordu. Bu ölçülen arsenik değerleri (normalin 3-150 katı fazla) DSÖ kılavuzlarının ve Türkiye'nin ulusal güvenli içme suyu limitlerinin üzerinde bulunmuştur. PH'taki değişim (aralığı: 6,4–9,3), jeotermal sulardaki arseniğin yeraltı suyuyla karıştığını göstermektedir. Araştırma sonuçlarına göre; jeotermal sahaların yakınındaki yüzey suları ve yeraltı suları gibi içme ve sulama suyu kaynakları, jeotermal santrallerden türetilen atık sular tarafından önemli düzeyde Arsenik ve diğer toksik elementlerle kirlenmiştir. Peki Aydın’daki jeotermal sahalardaki jeotermal sular, yeraltı ve yerüstü su kaynakları, içme suları ile karışarak sularda arsenik kirliliğine sebep olmakta mıdır? Aydın ili şu anda dünyada m2 yüzölçümü başına en fazla jeotermal santral ve kuyunun işletme olarak faaliyette bulunduğu yerleşim yeridir. Aydın toprakları üzerinde şu anda 36 kadar jeotermal santral ve binin üzerinde jeotermal kuyu bulunmaktadır. Bugün Aydın dahil tüm Türkiye’de jeotermal santral ile kuyular kurulurken ve çalışırken çevresel faktörler, halk sağlığı, tarım, doğal ve kültürel varlıklar göz ardı edilmekte, yasal mevzuatlara uyulmamakta, denetleme yapılmamakta, jeotermal işletmeler kamu tarafından koruma kalkanı altına alınmaktadır. Tüm bunlara bağlı olarak da sahada hangi jeotermal işletmenin nasıl ve hangi teknolojiyi kullanarak jeotermal santral ve kuyu kurduğu, nasıl çalıştığı bilinmemekte, Türkiye’de jeotermal işletmeciliği jeotermal şirketlerin israfına terk edilmiş durumda Allah’a emanet devam edegelmektedir” diye konuştu.
“AYDIN’DA İÇME VE KULLANMA SULARINA KARIŞAN ARSENİK VE BOR KANSEROJEN HALE GELİYOR”
Türkiye’de jeotermal işletmeciliğinin başlangıcı üzerinden 40 yıla yakın zaman geçmiş olduğunu dile getiren Dr. Aydın, “Hala ‘Jeotermal Sondaj Kanunu’ yoktur. Kimin nasıl ve ne kadar, nereye sondaj yaptığı bilinmemekte, denetlenmemekte, bu uygulamalar periyodik olarak kontrol edilerek raporlanmamaktadır. Oysaki son 150 yıllık petrol ve jeotermal kuyuların istatistiklerine bakıldığında yüzde 30’nun hasarlı olduğu saptanmış. Aydın’da günde 2-3 milyon ton jeotermal akışkan yeraltına basılmaktadır. ADÜ’den A. Bülbül ve arkadaşları tarafından 2014 yılında yapılan araştırmada, Germencik ile Nazilli arası bulunan jeotermal enerji santrallerin üretim ve reenjeksiyon işlemleri sırasında yeraltı sularına yüzde 0,5 ile yüzde 40 arası oranlarda jeotermal akışkan bulaşmaktadır. Tüm bu araştırma ve deneyimlere bakıldığında bugün Aydın’da jeotermal işletmelerin faaliyetlerine bağlı olarak günde 1 milyon ton jeotermal akışkanın Aydın yeraltı su kaynaklarına bulaşması çok büyük olasılık içindedir. Jeotermal akışkanların içinde ise pek çok ağır metal, kimyasal ve radyoaktif madde bulunmaktadır. Nitekim Aydın’da değişik zamanlarda yeraltı ve yerüstü su kaynaklarında yapılan ölçümler bu olasılığı güçlendirmektedir. HEZ Enerji İnşaat San. ve Tic. A.Ş’nin 2009-138 ruhsat numaralı saha için hazırlamış olduğu 2022 yılı Proje Tanıtım Dosyası içeriğine bakıldığında Germencik ilçesi Argavlı ve Moralı köylerindeki artezyen kuyu suyu ölçümlerinde normal değerlere göre arsenik 80 bin, bor 40 bin kat fazla değerlerde tespit edilmiş. Tekin köyü yüzey sularında ise normal değerlere göre arsenik bin 800, bor bin700 kat fazla ölçülmüştür. Aydın’da jeotermal işletmelerin yeraltı ve yerüstü sularına karışarak onların kirli, toksik ve kanserojen hale gelmelerine sebep olması dışında, Aydın ili içme ve kullanma sularına karışarak onlarında toksik ve kanserojen hale gelmelerine sebep olduğu yönünde ciddi bulgular söz konusudur” ifadelerini kullandı.
“AYDIN'DA SAPTANAN ÖLÜM HIZI 9 KAT ARTMIŞTIR"
ASKİ Genel Müdürlüğü tarafından 2021 ve 2022 yıllarında Aydın içme sularında yapılan bazı su analizlerinde halkın sağlığını tehlikeye sokacak boyutta sonuçlar ortaya çıktığını ifade eden Dr. Aydın, son 5 yıllık süreçte Türkiye’de Aydın ili ölüm hızının en fazla olduğu il olduğunu belirtti.
Dr. Aydın, “ ‘İçme Suyu Kalite Parametre Değerleri TSE 266’ deki normal değerlere göre: Efeler’de arsenik 724 kat fazla; Koçarlı’da arsenik bin 195 kat fazla; Nazilli’de arsenik 20 bin 600 kat fazla ölçülmüştür. Dünyanın hiçbir yerinde halkın içme ve kullanma sularında bu oranda fazla arsenik bulunduğu ve ölçüldüğü ne duyulmuş ne de görülmüştür. Aydın’da yapılan bilimsel çalışma ve raporlara bakıldığında, jeotermal enerji işletme faaliyetlerine bağlı olarak, Aydın’da yeraltı-yerüstü ve içme sularında jeotermal suların karışması sonucu insan yaşamı ile bağdaşmayacak yüksek değerlerde arsenik başka olmak üzere pek çok ağır metal, kimyasal ve radyoaktif madde bulunmaktadır. Bu bulgular yaşam ile uyumlu olmayıp Aydın halk sağlığı üzerinde çok büyük tehdit oluşturmaktadır. 2015 yılı Sağlık Bakanlığı verilerine göre Aydın’da dünya ve AB ortalamasından daha fazla kanser görülmüştür. 2009 yılı ADÜ çalışmasına göre Adnan Menderes Üniversitesi Hastanesinde kanser 1’inci ölüm sebebi olarak bulunmuştur. 2014 yılı Sağlık Bakanlığı yayınlarına göre Aydın Kamu hastanelerine yatan kanserli hasta sayısı Türkiye ortalamasından yüzde 34 daha fazla olmuştur. TÜİK verilerine göre 2015-2019 yılları döneminde Aydın ilinde saptanan ölüm hızı 9 kat artmıştır. Son 5 yıllık süreçte Türkiye’de Aydın, ölüm hızının en fazla olduğu il olmuştur. Yine TÜİK verilerine göre 2021 yılında Aydın ili, Türkiye’de en fazla ölüm nedeni olan Kalp Damar Hastalıklarına bağlı ölümlerin en fazla görüldüğü il olmuştur. Türkiye’de ve Aydın’daki jeotermal uygulamaları pek çok örnekte gösterildiği üzere masum değildir. Kamu tarafından denildiği gibi, hiç bir şekilde; çevre dostu, yenilenebilir, sürdürülebilir enerji kaynakları ve uygulamaları değildir. Mevcut jeotermal işletmeciliği halk sağlığı- tarım- çevre- doğal ve kültürel varlıklar üzerinde geri dönüşü olmayan derece zarar vermektedir. Aydın ili başta olmak tüm Türkiye’deki mevcut jeotermal santrallerin yerüstü ve yeraltı sularında, içme ve kullanma sularında, havada, topraklarda, tarımsal ürünlerde sebep olduğu zararlı etkilerin geri dönüşümü olmayan noktaya gelinmeden önce tespiti ve gerekli tedbirlerin alınabilmesi için acilen faaliyetlerinin durdurulması gerektiği, kamu kurumları için Anayasal görev haline gelmiştir” şeklinde konuştu.
