Türkiye Petrol Rafinerileri veya kısaca TÜPRAŞ, Türkiye’nin önde gelen şirketlerinden biri. 1983 yılından bu yana hizmet veren şirket sıklıkla gündeme geliyor ve konuşuluyor. TÜPRAŞ ortaklık yapısı da merak edilen konular arasında yer alıyor. Peki, Tüpraş kimin? Sizin için araştırdık…
Tüpraş Kimin?
TÜPRAŞ kimin sorusu beraberinde ortaklık yapısının merak edilmesini sağlıyor. Şirketin ana ortağı Enerji Yatırımları A.Ş., Koç Holding A.Ş., Koç Ailesi ve bunlar tarafından sahip olunan şirketler tarafından kontrol edilmektedir.
TÜPRAŞ’ın resmi internet sitesinden alınan verilere göre üç hissedar bulunuyor. Tüpraş ortaklık yapısı aşağıdaki gibidir:
- Koç Holding. %77
- Aygaz %20
- Opet %3 hisseye sahiptir.
28 Mayıs 1991 yılında Tüpraş'ın ilk halka arzı gerçekleşmiştir. Böylece %2,5 oranında hisseyle işlem görmeye başlamıştır. Zaman ilerledikçe 1999 halka açılan oran %3,58'e yükseldi. Daha sonra TÜPRAŞ ihaleye açılmıştır.
13 Ocak 2004'te yapılan özelleştirme amaçlı ihaleyi Tatneft - Zorlu Grubu 1,3 milyar dolar teklifle kazanmıştır. Fakat Petrol-İş Sendikası tarafından açılan iptal davası sonrası bu satış iptal edilmiştir.
2005 yılına gelindiğinde ikinci kez ihale yapıldı. Bu ihalede, 4,14 milyar dolar ile en yüksek teklifi veren Koç-Shell Grubu kazanan olmuştur. 26 Ocak 2006 tarihinde ise resmen TÜPRAŞ yönetimi Koç-Shell ortaklığına devredilmiştir.
Kasım 2005'te, özelleştirme öncesinde Shell'in sahip olduğu %10 payın %2'ye düşeceği söylenmiştir. Aralık 2013'te ise büyük hissedar olan Koç Holding, Shell'in sahip olduğu %2 hisseyi de satın alarak TÜPRAŞ’ın halka kapalı olan kısmının tek sahibi olmuştur.
TÜPRAŞ’ın genel müdür koltuğunda ise İbrahim Yelmenoğlu oturmaktadır ve uzun zamandır yapmakta olduğu görevini sürdürmeye devam etmektedir.
Şirket aynı zamanda Sermaye Piyasası Kurulu’na "SPK" kayıtlı ve hisseleri 1991 yılından beri Borsa İstanbul (BİST)’da işlem görmektedir. TÜPRAŞ hissesi, Borsa İstanbul'un işlem hacmi en yüksek, en popüler hisseleri arasında yer almaktadır.
TÜPRAŞ Yerli Mİ?
Bilindiği üzere Koç Holding Vehbi Koç tarafından kurulmuştur ve yerli bir şirkettir. Aygaz ise Koç Topluluğu'nun enerji sektöründe faaliyet gösteren ilk şirketidir ve Türkiye'nin 10. büyük sanayi kuruluşudur.
Diğer hissedarlardan olan Opet 1992 yılında Öztürk Group Yönetim Kurulu Başkanı Fikret Öztürk tarafından kurulmuştur. 2002 yılı sonunda ise Koç Holding Enerji Grubu tarafından %50'sine ortak olunmuştur. Bu nedenle söylenebilir ki; Koç Topluluğu TÜPRAŞ’ın hisselerinin çoğuna sahiptir. Tüm bunlara bağlı olarak TÜPRAŞ yerli mi sorusunun cevabını ‘evet’ olarak vermek mümkündür.
TÜPRAŞ’ın Tarihi
20 Mayıs 1983 tarihinde yayınlanan kamu iktisadî teşebbüsleri hakkındaki 60 sayılı KHK ile Türkiye Petrol Kurumu (PETKUR) kuruldu. Aynı KHK ile TÜPRAŞ'ın kurulmasına da karar verildi. TÜPRAŞ, PETKUR'un ortaklığında bir kamu iktisadî teşebbüsü olarak faaliyete bu şekilde başladı.
1983 yılında Batman, İzmir, İzmit ve Kırıkkale'de olmak üzere devlete ait 4 petrol rafinerisi birleştirilerek tek çatı altında toplandı. TÜPRAŞ zamanla kamudan yarı-özel sisteme oradan da anonim şirketi yönetimine geçmişti.
TÜPRAŞ devlet yönetimindeyken özelleştirilmesine karar verildi ve 5 Temmuz 1990 yılında Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı'na bağlı olarak çalışmaya başladı. Böylece özelleştirmesi yolunda ilk adım atılmış oldu.
28 Ekim 1983'te yayınlanan kanunla İPRAŞ, Batman Rafinerisi, İzmir Rafinerisi ve yapımı devam etmekte olan Kırıkkale Rafinerisi TÜPRAŞ'a bağlandı. 16 Kasım 1983'e gelindiğinde ise TÜPRAŞ, Enerji Bakanlığı'na bağlandı ve yarı-özel bir şirket olarak çalışmaya başlamış oldu.
TÜPRAŞ Ne Üretiyor?
Birçok kişi tarafından devletten özele geçiş yaptıktan sonra araştırılmaya başlayan şirket TÜPRAŞ, akaryakıt ürünleri, bitüm, fuel oil, jet yakıtı, gaz yağı, LPG, motor yağı gibi petrol türevlerini üretmektedir. Bu kapsamda S&P Global Platts'ın hazırladığı rapora göre dünyanın en büyük 250 enerji şirketi listesinde geçtiğimiz yıl 110. sırada yer alan TÜPRAŞ, bu yıl ilk 100'ün içerisinde yer almıştır.
TÜPRAŞ kimin sorusu etrafında oluşan diğer soruları ve merak edilenleri sizin için yanıtladık
