(Konuk Yazar Bekir Aygül)
Aydın ilimiz, tarihi, doğal ve kültürel güzellikleri, yeraltı ve yerüstü zenginlikleriyle sadece Ege’de değil, Türkiye’de de önemli bir konumdadır.
Aydın, genelde bir tarım ve turizm kenti olarak bilinmekle beraber, son yıllarda sanayileşme sürecine girmiş ve bu konuda hızla yol almaya devam etmektedir…
Bilindiği üzere Aydın, 27 Mayıs 1919’da Yunanlılar tarafından işgal edilmişti. İşgal boyunca Yunanlılar ve yerli Rumlar tarafından evler, dükkanlar yakılmış, ahali etraf illere ve ilçelere göç etmek zorunda kalmıştı. Kurtuluş savaşının bitiminde geriye yakılmış ve harap olmuş bir Aydın bırakılmıştı.
Savaş sonrası Aydınlılar evlerine geri dönmek, yaralarını sarmak, geçimlerini sağlamakla meşgul olmuşlardı. Elektriksiz ve susuz bir ilde sanayiden bahsetmek ise mümkün değildi. 1927 yılına gelindiğinde Türkiye’nin nüfusu 13 Milyon 650 bin civarında, Aydın’ın kent merkezi 12 bin, genel nüfusu ise 211 bin civarında idi. Aydın’ın nüfusunun yüzde sekseni kırsal kesimde yaşıyordu.
1930’lu ve 1940’lı yıllarda Aydın’da sanayi siteleri olmadığından, esnaflar Ramazan Paşa civarında daracık çarşıda kümelenmişlerdi. Namüsait ortamlarda hizmet üreten esnaf ve zanaatkarlar, vatandaşların ihtiyaçlarını gidermeye çalışıyordu.
Aydın’ın sanayileşme süreci Kamu Yatırımları ile başlamıştır. Sanayileşmede Kooperatiflerin ve Kamu Yatırımların rolü çok büyük olmuştur.
Ege Bölgesi üreticilerini kooperatifçilik ilkeleri doğrultusunda örgütleyen ilk kuruluş Tariş, 1915 tarihinde kurulmuştur. 1935 tarihinde de "Tarım Satış Kooperatifleri" ve bunların Birlikleri kurulmuştur.
İlimizde ilk kamu sanayi tesisi, Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası Büyük Önder Atatürk’ün emriyle 1937 tarihinde basma ve iplik üretmek amacıyla kurulmuştur. Yine kamuya ait Aydın Tekstil Fabrikası, Adnan Menderes döneminde 1954 yılında kurulmuştur. Pamuk ipliği, pamuklu dokuma ve kumaş üretimi yapmıştır. Her iki fabrikada uzun yıllar hizmet vermiştir.
Kamu sanayi tesisleri, ilimizde sanayi kültürünün oluşmasında, üretilen pamuğun işlenmesinde ve mamul haline gelmesinde lokomotif kuruluşlar olmuşlardır. Ayrıca, Tariş İncir ve Pamuk Kooperatifleri de kooperatifçilik kültürünün gelişmesine büyük katkı sunmuştur.
Kamu sanayi tesisleri ile kooperatifler o dönemdeki yatırımlarıyla Aydın ekonomisinin büyümesini sağlamıştır. Pamuk, incir, zeytin-zeytinyağı işlemek üzere kurulan Kooperatifleri 1950’li yıllardan sonra özel sektörün kurduğu çırçır, zeytin-zeytinyağı, kuru incir işleme tesisleri izlemiştir.
1960 yıllara gelindiğinde Aydın’da hizmetler birbirini takip etmeye başladı. Yeni konutlar inşa ediliyor, içme suyu, kanalizasyon gibi alt yapı hizmetleri gerçekleştiriliyordu. Kemer Barajı’ndan şehre getirilen elektrikle her yer ışıl ışıl aydınlanıyordu. Aydın’ın ihtiyacı olan ilk Sanayi Kooperatifi de Soğukkuyu mıntıkasındaki tren yolu ile Tepecik arasında bulunan büyük bir sazlık alanda Yönetim Kurulu Başkanı Hilmi Uçmaklı, Yönetim Kurulu Üyeleri Hüdayi Özalp, Osman Yardım, Kazım Küçük Çakar, Emin Arslan, Rıza Demirci ve Ali Polat’tan oluşan ekibin yoğun çalışmaları neticesi 1969 yılında tamamlanarak hizmete girdi.
İlk orta ve büyük ölçekli tesisler ise 1980’li yıllarda dönemin Başbakanı Turgut Özal’ın uygulamaya koyduğu teşvik sistemi sayesinde yatırım teşvikleri ile kurulmuşlardır. Böylece, Organize Sanayi Bölgelerinin de kurulması ve gelişmesiyle özel sektörün sanayideki yatırımları ön plana çıkmaya başlamıştır.
Organize Sanayi Bölgelerinin kurulması ile ilimizdeki büyük ölçekli sanayi tesisleri istihdama önemli katkı sağlamış, işsizlik azalmış, ihracatımızı artırmıştır.
Sanayide; tarımsal üretimi işlemeye yönelik gıda imalatı, tekstil ürünleri imalatı, makine ve ekipman imalatı, madencilik ve taş ocakçılığı, otomotiv yan sanayi, beyaz eşya ürünleri imalatı ve kimyevi maddeler imalatı gelişmiş ve bu konuda Aydın, ülke ve bölge sanayisinin önemli aktörü haline gelmiştir.
1993 yılından itibaren ilimizde pamuk ve tarım ürünleri, ziraat aletleri ve madencilik sektöründe hizmet veren bazı firmalarımız İSO ilk 500’e girmiştir. Yine bazı Firmalarımız da ürettikleri kaliteli ürünlerle uluslararası piyasada söz sahibi olmuşlar ve başarıları artarak devam etmektedir. Firmalarımızın bu gayretleri bizlerin göğsünü kabartmaktadır.
Aydın’da üretilen ürünlerin bir kısmı iç piyasada tüketilirken bir kısmı da ihraç edilmektedir. Yaş sebze ve meyveler, salamura zeytin, konserve, salça, işlenmiş incir gibi tarımsal ürünlerin yanı sıra; sanayi ürünleri kapsamında tarım makineleri, zeytinyağı makineleri, otomotiv yan sanayi ürünleri, beyaz eşya ürünleri, yer altı servetlerinden feldspat, kuvars, mermer ile şişelenmiş içme suları dünyanın değişik ülkelerine ihraç edilmektedir. Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine göre 2000 yılında, Aydın’ın 96 milyon dolar olan ihracat rakamları 2020 yılında 780 milyon doları aşmıştır. Ayrıca Jeotermal, rüzgâr ve güneş enerji santralleri kurularak enerji alanında da önemli bir üs haline gelmiştir.
Tarihsel sürece baktığımızda ihracatta yaşanan artışın bir tesadüf olamadığı görülmektedir. Bugün için ilimiz; Bir milyonu aşan nüfusuyla, çalışkan ve fedakâr insanlarıyla ve Sanayi Odası başta olmak üzere Ticaret Odaları ve Ticaret Borsalarına kayıtlı pek çok girişimci ve sanayicilerimizle birlikte ekonomisini geliştirmekte, yarınlara daha gelişmiş, daha kalkınmış, daha yaşanabilir bir Aydın bırakmak için emin adımlarla ilerlemektedir…
