Siz değerli okuyucularımıza bu yazımızda uzun süredir var olan fakat pandemi dönemiyle birlikte oldukça fazla uygulanmaya başlayan, bazı değişikliklere uğrayan “ücretsiz izin” konusundan söz etmeye çalışacağız
***
Uygulamada ücretsiz izin iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bunlar; kanundan doğan ücretsiz izin ve Yargıtay kararlarıyla açığa çıkmış ücretsiz izindir.
***
Kanundan doğan ücretsiz izin; İş Kanunu’nda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. İşçinin evlenmesi, yakın birinin vefatı, yol izni, doğum izni ve mazeret izinleri kanundan doğan ücretsiz izinler olarak karşımıza çıkar. İşbu izinlerin kullanılması için tarafların anlaşması aranmamakta olup, kanunda sayılı bu hallerin varlığı yeterlidir.
***
Bir diğer ücretsiz izin kavramı ise; İş Kanunu’nda yer almayan Yargıtay kararlarıyla ortaya çıkan bir uygulamadır. Bu kararlarda “tarafların ücretsiz izin konusunda anlaşmaları halinde, ücretsiz izin süresince iş sözleşmesinin askıda kalacağı” esası kabul edilmiştir. Bu süre boyunca iş sözleşmesi askıda kalacak süre bitimine kadar işçi çalışmayacak ve işveren de işçiye herhangi bir ücret ödemeyecektir.
***
Kanundan doğan sebepler dışında iş sözleşmesinin askıya alınması için Yargıtay kararlarında bazı şartlar belirlenmiştir. Şöyle ki;
***
İş görme borcunun ifası ya da bu ifayı kabulde imkânsızlığın ortaya çıkması,
İfa etmemenin ya da ifayı kabul etmemenin geçici olması,
İfa etmemenin kusursuz olması,
tarafların iş sözleşmesinin askıya alınması konusunda anlaşmaları gerekmektedir.
***
Ücretsiz izin yukarıdaki durumların varlığı halinde ancak tarafların anlaşmasıyla mümkün olabilecektir. İşverenin işçiyi tek taraflı olarak ücretsiz izne çıkarma hakkı ya da işçinin tek taraflı olarak ücretsiz izne çıkma hakkı bulunmamaktadır.
***
Fakat tarafların yaptığı Bireysel İş Sözleşmesi’nde veya Toplu İş Sözleşmesi’nde ücretsiz izinle ilgili bir düzenleme yer alıyor ise, bu düzenlemeye uygun olarak ücretsiz izin hakkı kullanılabilir veya kullandırılabilinir. Eğer sözleşmede böyle bir düzenleme yer almıyorsa taraflar ancak aralarında anlaşarak diledikleri zaman ücretsiz izni kararlaştırabilirler.
***
17.04.2020 tarihli 31102 Sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan “Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile İş Kanunu’na geçici 10. madde eklenmiştir. İşbu düzenleme uyarınca; “İşveren işçiyi üç aylık süreyi geçmemek üzere ücretsiz izne ayırabilir, buna dayanarak işçi sözleşmeyi haklı nedenle feshedemez.”
***
İşverene tek taraflı bir ücretsiz izne çıkarma hakkı tanınmıştır. Ancak bu kanun maddesinin son uygulama günü 30.06.2021’di.
***
Ücretsiz izin genel itibariyle işçiyi korumak için geliştirilmiş bir müessesedir. İşverenin ekonomik güçlükler nedeniyle iş sözleşmesini feshetmek yerine askıya almasını sağlamaktadır. Fakat bunun bazı özel durumlarda çıkarılacak kanunlar veya Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle işverenin lehine de olabileceği unutulmamalıdır.
***
