Bilgi ekonomisi süreci, teknolojileri ve uygulamaları şirketler ve ekonomiler için güçlü fırsatlar sunuyor. Dünyada bilim ve teknoloji parkları, genç üniversite mezunu girişimcilerin kurduğu startup şirketler, üniversite hocalarının liderlik ettiği spinoff/üniversite şirketleri ve araştırma merkezleri piyasalarda potansiyeli yüksek, katma değer yaratan parlak inovasyonlara liderlik ediyorlar. Geleceğin ekonomik gerçekleri bilgiye dayalı bu organizasyonların çalışmalarıyla şekilleniyor.
***
Dünyada COVID-19 sürecinde ve sonrasında ekonomiyle ilgili haberlere olumsuzluk hakim olsa da bütün bu gelişmeler geleceğin daha verimli, etkin, düşük maliyetli ve fırsatlarla kuşatılmış bilgiye dayalı ekonomik sisteminin etkisini yaygınlaştırmasına engel olmaktan uzaktır.
***
Bilgiye dayalı ekonominin yapı taşları Dünyada 15 Ağustos 1971 yılında ABD’nin Bretton Woods para sisteminden çekilmesi, 1973 yılında petrol fiyatlarında yaşanılan şaşkınlık verici artış ve borsanın çöküşü gibi gelişmelerle döşenmeye başlamıştır. Özellikle 1973 yılında borsanın çöküşü dünyada 1929 Krizinden beri yaşanan derin bir küresel ekonomik kriz olarak kayıtlara geçerken sadece fiyat artışlarıyla açıklanamayan mekanizmalarla ve uzun yıllar etkisini devam ettirmiştir. 1973 yılında borsanın çöküşü milat olmuştur. Çünkü o tarihe kadar endüstriyel sanayi ekonomisi oyununun kuralları geçerliydi. Devasa bacalı fabrikalarda on binlerce işçi çalışırdı. Ekonomide kas ve kol gücü liderdi. Sanayi işçisi ekonominin vazgeçilmez değer potansiyeli sunan kritik insan kaynağıydı.
***
1973 yılında fabrikalarda çalışan işçiler yüksek ücretler alıp hayatlarından oldukça keyif alırken, ABD üniversitelerini bitiren gençler benzin istasyonlarında pompacılık yapıyor, marketlerde kasiyer olarak işe başlıyor, bu gençler ve aileleriyse gelecekte biz ne yapacağız kaygısıyla sinir ve stres küpü oluyorlardı. Fabrika işçileri için bu keyif verici dönem uzun sürmedi, çok geçmeden bilgi ekonomisiyle ilgili gerçekler şekillenmeye, fabrikalar hızla yerini yeni bilgi ekonomisinin şirketlerine, yapılarına ve modellerine bırakmaya başladı.
***
1973 yılındaki gelişmelerin arkasındaki belirleyici ve şekillendirici unsur aslında bugün bilgiye dayalı ekonomi dediğimiz yapı ve sürecin ortaya çıkmasından başka bir şey değildir. 1973 yılı aynı zamanda ülkelerin küresel ekonomik krizi anlama, krizin beraberinde getireceği eşi bulunmaz fırsatları analiz ederek bunları değerlendirecek yatırımlara ve değişimlere çabucak odaklanabilme davranışlarının geliştirilmesine liderlik etmiştir. 1973 yılında yaşanılan küresel ekonomik kriz dünyadaki iş insanlarına ve tüketicilere enflasyonun yükselmesini, borsanın çöküşünü, hızla artan dış ticaret açığını, azalan istihdamı ve her yerden gelen olumsuz haberleri bahane ederek, sonu gelmeyen politik ve siyasal tartışmalarla zaman geçirip, aldanıp değişim trenini kaçırmamak gerektiğini de öğretmiştir. 1973 yılından yedi yıl sonra dizüstü bilgisayarlar piyasalara sel gibi akmaya başlamış, yirmi yıl sonra internet tarayıcısı Netscape kullanıma girmiş, otuz yıl sonra da Facebook, Amazon, Apple gibi bilişim devleri dünya ekonomisini sürekli artan kârlarıyla etkilemeye başlamışlardır.
***
Bugün dünya ekonomisi, bir kez daha değişime kaynaklık ediyor. 1973 yılında yaşanılan derin ekonomik alt-üst oluşlarla ortaya çıkan bilgi ekonomisi süreci bugünlerde bir kez daha kalkınma otoyolunda kapsamlı değişimler için gaza basıyor. Bu sefer eski sanayi ekonomisinin bir türlü değişemeyen, değişimi başarıyla yönetemediğinden verimlilik sınırına gelmiş şirketleri ve sektörleri etki altındadır. Geleneksel iş yapma yöntemleri ve teknolojilerinden bir türlü kurtulamayan, müşterilerle kalıcı ve uzun dönemli ilişkiler geliştiremeyen, dijitalleşemeyen, bilgi teknolojilerini başarılarının önemli bir unsuru haline getiremeyen, insan kaynaklarını bilgi ekonomisinin becerilerine göre geliştiremeyen, takım çalışmasını uygulamayan, sosyal sermayelerini daha kapsamlı hale getiremeyen şirketlerin işleri her geçen gün daha da zorlaşacaktır.
***
Bugün iş insanlarının, iş dünyasının karşılaştığı asıl meydan okuma pazara sundukları her ürünün bir alıcısının olmasını garantiye alabilmeleridir. Sanayi ekonomisinde “ne üretirsen satarsın” yaklaşımıyla şirketler karşılığında belirli bir müşteri olmadan istediği kadar ürünü pazarlara sunabiliyor, bunları birileri mutlaka satın alıyor ve şirketler karşılıksız ürettikleri bu üretimlerinden büyük gelirler elde ediyorlardı.
***
İçinde bulunduğumuz yeni dönem, üretilen her ürünün pazara sunulmadan önce hedef müşteri grubuyla ilişkisinin kurulduğu, birim her üretimin müşterisinin kim olduğunun yaklaşık olarak belirlenebildiği bir dönemdir. Bilgi teknolojisi, internet ağları, mobil uygulamalar ve yapay zeka bu olanağı şirketlere fazlasıyla sağlamaktadır. Bu noktada bilgi ekonomisinin zorunlu hale getirdiği süreçlerin, teknolojilerin ve ürünlerin zaman geçirmeden benimsenerek uygulamaya başlanması şehir ekonomilerinin istihdam, yatırım, Ar-Ge ve pazarlara hızla nüfuz edebilme konularında hızlandırıcı etkiler yaratacaktır. Şehir iş insanlarının ve şirketlerin önündeki bu zorlu görevlerle baş edebilmeleri için onları destekleyen öncülük eden ekonomik yapılardan birisi de araştırma merkezleridir.
***
Aydında araştırma merkezleri daha ziyade kamu kurumları kapsamında faaliyet göstermektedir. Aydın İncir Araştırma Enstitüsü ile Pamuk Araştırma Enstitüsü Tarım ve Orman Bakanlığı hiyerarşisine bağlı olarak faaliyette bulunuyor. Diğer kamu kapsamındaki araştırma merkezleri üniversite bünyesinde faaliyetlerini devam ettiriyor. Özel sektör kendi sınırları ve şirketler içinde Ar-Ge faaliyetlerini gerçekleştiriyor. Aydın İlimizde hali hazırda mevcut olan araştırma merkezleriyle ilgili uluslararası standartlara ve kriterlere uygun sonuçlar ortaya koyma, çarpıcı inovasyonlar yapabilme, piyasalarda derin şaşkınlık yaratacak ürünler geliştirebilme, bilgide uzmanlaşma veya pahalı patentler geliştirme çabalarına katkıda bulunma sürecinde öne çıkmaları umudu kararlılıkla devam ediyor.
***
Araştırma merkezleri, kamu araştırma enstitüleri ve Ar-Ge ile ilgili yapılar sadece ülkemizde değil bütün dünyada savunma, sağlık ve sanayi alanlarında kapsamlı uzmanlık ve inovasyonlar ortaya konulabilmesi için kurulmuştur. Özellikle yöresel sanayilere destek olmak, KOBİ’ler ve mevcut sektörlerin daha da ileriye götürülmesinde birer umut ışığı olabilmesi amacı önlerinde durmaktadır.
***
Araştırma merkezleri özellikle eski sanayi ekonomisinden kalma yapı ve uygulamaların hızla geride bırakılabilmesi sürecinde yeni sektörlerin inşası, yeni nesil teknolojilerin problemlerinin çözümü ile şirketlerin bilgiye dayalı ekonominin önemli parçaları olmasına öncülük edebilmelidirler. Aydın girişimcilik ekosisteminin işlerliğini sağlayacak temel unsurlardan birisi olması gereken araştırma merkezleri, bilgi ekonomisi oyununda ve gelecek için rekabette rolü ve etkinliği oldukça önemli yapılardır. Üniversite, kamu ve özel sektör üçlü sarmalının bir bütün halinde uyumlu hareket etmesiyle Aydın ekonomisinin hızlı bir gelişim türbülansına girmesinde araştırma merkezleri yoğun, açık, yatay ve uluslararası düzeylerde kendilerinden beklenen başarıları sergilemeye başlamak suretiyle her gün genişleyen rol açığını süratle kapatabilmelidir.
***
Bilgi ekonomisine dair araçlar, uygulamalar, etkenler, gelişmeler ve haberler yeni dönemin işaretlerini gösterirken, Aydın yöresindeki üretim faktörlerinin bilgiye dayalı ürün ve katma değer formatına dönüşümünde araştırma merkezlerini bekleyen yoğun bir gündem bulunmaktadır. Bugünün asıl ekonomik problemi yüksek enflasyon, artan dış ticaret açığı veya düşen verimlilik oranları değildir. Bu veriler bir şehir ekonomisinde, radikal değişimlerle ilgili arka planda yapılması gereken görevler olduğunun ve bu görevleri yerine getirmesi gereken başta araştırma merkezleri olmak üzere etkili, kapsamlı meydan okuyucu organizasyonların zamanında harekete geçebilme ve beklentileri karşılama düzeyinde sınırlamalara sahip olduğunun işaretidir.
***
Etkili şehir girişimcilik ekosistemi sel gibi patentler, buluşlar, icatlar ve karlı yenilik olarak inovasyonlar ile dünya çapında başarılı şirketler ve yapılar ortaya koymaya başladığında verimliliğin artacağı, şehirdeki istihdama insan kaynağının yetmeyeceği, ihracatçı işletmelerin çığ gibi artmaya başladığı, enflasyon rakamlarında hızla inişin ve istikrarın yaşanacağı parlak bir döneme de ulaşılacaktır.
***
Geleceği kazanma ve bolluk yaratma süreci, bilgi ekonomisi motoruna doğru yakıtın sağlanmasıyla mümkün olurken, araştırma merkezleri uzun süren sessizlik ortamından hızla toparlanarak, güçlerini yeni, bilgiye dayalı dönemde gelişme ve yüksek performansa odaklayabilmelidir. Bir sonraki yazıda tekrar buluşmak umuduyla, bilgiye dayalı ekonomi sürecine giden değişimle, araştırma merkezlerine dair parlak umutlarla ve yükselen Aydın ekonomisiyle kalın.
***
Eleştiri ve katkılarınız için; [email protected].
***
