Sevgili Hedef okurları,
Sizlere kucak dolusu selamlarımı iletiyorum. Daha önce de bahsettiğim gibi sorularınız olursa bana mail adresimden ya da yazılarımın altına yorum bırakarak ulaşabilirsiniz. Yazıma başlamadan önce geçen haftaki yazımla alakalı birkaç şeyi hatırlatmak istiyorum.
***
Tükürük, ağızda üretilen ve içinde bulundurduğu su, sodyum, klorür, kalsiyum, potasyum, bikarbonat, immün globulin A, albumin, ptiyalin ve musin gibi her biri çok önemli görevleri bulunan maddeler nedeniyle vücudumuz için çok önemli olan bir tür sıvıdır.
***
Tükürük ağız içini sürekli olarak nemli tutar, ağız içindeki besinlerin kayganlaşmasını sağlar ve besinlerin içindeki bazı molekülleri çözerek, bunların tat alma organcıklarına ulaşmalarını sağlar.
***
Yutma işlemini kolaylaştırdığı gibi dil ve dudakların hareketlerini serbestleştirerek, konuşmayı da kolaylaştırır. Dişleri ve ağız içini sürekli yıkayarak, bunların temiz kalmasını sağlar.
***
Sağlıklı bir erişkinde günlük 1-1,5 litre kadar tükürük salgılanır. Bu salgı yiyeceklerin çiğnenmesi ve yutmaya hazır hale getirilmesini sağladığı gibi dişlerimiz, ağız, boğaz, gırtlak ve ses tellerimizin sağlıklı vazife görmesi için de çok gereklidir. Bütün bunların yanında tükürük salgısının dilimiz üzerindeki tat tomurcukları üzerindeki koruyucu etkisi ve gelen uyaranları tat tomurcuklarına taşınmasındaki görevi nedeniyle yiyecek ve içeceklerden tat almamızda da önemli bir rolü vardır.
***
Tüm bunların yanı sıra bazı durumlar ve hastalıklarda tükürük miktarında azalmalar meydana gelebilmektedir.
***
Ağız kuruluğunun birçok nedeni olabilir. Bunları kısaca sıralayacak olursak:
Tüm tükrük bezlerinin gelişmemiş olması (aplazileri):Oldukça nadir görülür.
Beyin ile alakalı nedenler: stres, korku, heyecan gibi.
***
Tükürük bezlerinin sinirsel uyarılma bozukluları: Salgılama bozuklularının en sık karşılaşılan nedeni olabilir. Birçok ilaç buna neden olabilir. Örneğin bazı tansiyon düşürücü ilaçlar, depresyon ilaçları (antidepresanlar), alerji ilaçları (antihistaminikler), idrar söktürücü ilaçlar (diüretikler), sinir sistemi ilaçları.
***
Tekrarlayan iltihabi tükürük bezi hastalıkları
Tükürük bezlerinin mikroskobik yapısındaki bozukluklar: Bunlar doğuştan olan yapısal bozukluklar olabileceği gibi, baş ve boyun bölgesinde kanser gelişen hastalarda tedavi amaçlı kullanılan radyo terapinin tükürük bezlerinin yapısında oluşturduğu geri dönüşü olmayan değişikliklerden ötürü de olabilir. Hatta yapılan çalışmalar göstermiştir ki radyo terapinin uzun dönemdeki en sık yan etkisi ağız kuruluğudur. Özellikle parotis bezi radyasyona aşırı duyarlıdır.
***
Metabolik hastalıklar: Şeker hastalığı (Diyabetes mellitus), kronik sıvı kaybı (dehidratasyon) ve kronik böbrek yetmezliği sendromu.
***
Bağışıklık sistemi hastalıkları (Otoimmün hastalıklar): Sjögren sendromu.
Kronik alkolizm, karaciğer bozuklukları, Mikulicz hastalığı, Heerford, Down’s sendromları, Sistemik lupus eritematozus, pernisiöz anemi ve diğer kansızlık (anemi) hastalıkları.
***
Büyük tükürük bezlerinde taş oluşma hastalığı gibi pek çok nedenle açıklanabilir.
Peki tanısı nasıl konur?
Tanı hastanın öyküsü ve direkt ağız muayenesiyle konulabilir. Bazen tanı için tükürük arttırıcı ilaç verilerek tükürük salgısı hızı ölçüldüğü akademik araştırmalar yapılırsa da kusma ve bulantı gibi yan etkiler hastaları yorar. Bazen yine akademik tanı için mikroskobik incelemeler yapılabilir. Ancak tanı için direkt muayene bulguları çok yeterli veriler içerdiğinden diğer uygulamalar ancak tartışmalı konularda değer kazanır.
***
Ağız kuruluğunda tedavi nedenlere yöneliktir. Tükürük bezleri dokusunda doku kaybı başlamışsa tedavi hastayı rahatlatmaya yöneliktir. Metabolik hastalıklarda özellikle kronik sıvı kaybı durumlarında tedavi ile tükürük salgısı arttırılabilir. Antidepresanlar terkedilir, antihipertansifler ise değiştirilebilir. Günde en az iki defa ağız ve dişler antiseptik gargaralarla ve fırça ile temizlenmelidir.
***
Gliserol ve limon esanslı gargaralar ile fermente olabilen karbonhidratlı sakızların çiğnenmesi hastaları rahatlatabilir. Azalan veya kaybolan tükürük, yapay tükürük kullanmakla telafi edilebilir. Yapay tükürük günümüzde en geçerli rahatlatıcı tedavi (semptomatik tedavi) aracıdır. Radyoterapi hastalarında yaşam kalitesini olumsuz etkileyen en sık yan etkilerinden biri olan ağız kuruluğunu azaltmak için ise pilokarpin kullanımı yararlıdır.
***
Siz ileri seviyeye gelmeden fark etmeseniz de diş hekimi kontrollerinde bile ortaya çıkabilen bu basit durum bazı hastalıkların erken tanısına da yardımcı olur. Diş hekimi kontrollerinizi aksatmamanızı tavsiye ederim.
Sağlıklı günler dilerim.
***
