1990’lı yılların başında teknoloji ve internette yaşanan hızlı ve büyük değişimler sonucunda Dünya genelinde küreselleşme akımı başladı ve tüm Dünya açık Pazar haline geldi. Arz ve taleplerde yaşanan hızlı gelişmeler neticesinde ürün ve hizmet ticaretlerinde de hızlı bir artış yaşandı.
Küreselleşme hızla yayıldı ve hepimizin hayatına bir şekilde girmeyi başardı. Dünya bir avuç kadar kaldı, en uzak mesafe iki adım ötemize geldi. Tabi bunun tüm Dünyaya çok büyük ve olumlu etkileri olmadı dersek yanlış yapmış oluruz.
Kelebek etkisini bilmeyen duymayan kalmamıştır. Buraya iyi odaklanmalıyız. Hepimizin bildiği bir film ve içinde geçen meşhur söylem.. Kaos teorisinin de temel dayanak noktasıdır. Şöyle ki, Edward Lorenz, kurucusu olduğu kaos teorisinde şu ifadeyi kullanır: “Amazon Ormanları’nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD’de fırtına kopmasına neden olabilir.”
Küreselleşme adına en önemli teorilerden birisidir.
Günümüz Dünyasında en uzaktaki bir krizin bize yansıması tahmin ettiğimizden daha hızlı ve büyük olabilir. İki ülke arasındaki ufak bir çatışma, bir geçitte sıkışıp kalan gemi, bir petrol bölgesindeki arzın azalması vb. Bunların tamamı küresel etkiye sebep olabilecek durumlar ve nitekim oldu da.
Mesela;
Piyasalarda kripto paraların aniden değerlenmesiyle değeri artan “mining” dolayısıyla tüm Dünya’da bir anda ekran kartı ve anakart krizi yaşandı. Hiç görmediğimiz, belki bilmediğimiz, dokunmadığımız adı üstünde bir “kripto” paranın değeri arttı diye evde, ofisimizde kullanacağımız bilgisayarlara artık çok daha fazla para ödeyeceğiz.
Pandemide bireysel elektronik eşyalara talep artınca otomotivden ev aletlerine kadar yaygın kullanımı olan çip üretimine yetişemeyen üreticiler yüzünden otomotiv sektörü krize girdi. Yani Amerikalı çip üreticisi yeterli çip üretemediği için Aydın’da içinde hiç çip bulunmayan, elektrik kablosundan başka elektronik aksamı bulunmayan ikinci el bir araca daha çok para ödüyoruz.
İlk olarak Avrupa’da sanayi üretiminin aniden artmasıyla birlikte artan enerji talebi fiyatları tetikledi. Piyasalarda doğalgaz başta olmak üzere kömür, elektrik ve akaryakıta büyük zamlar geldi. Gelecek olanlar da sırada bekliyor. Almanya’da bir sanayi kuruluşu üretimini artırdı diye Aydın’da kışın daha pahalıya ısınacağız.
Rusya’nın canı Türk limonu istemediği için bu sene limon fiyatları (çiftçinin elinde) 60 kuruşa kadar geriledi mesela.
Küreselleşmeden tüm Dünya bu zamana kadar nasibini almıştı. Bundan sonra kahrını çekme zamanı. Bill Gate 2015 yılında “Dünya bir salgın hastalığa hazır değil” açıklaması yapmıştı. Bu gün kendisinin ne kadar haklı olduğunu görüyoruz aslında. Dünya küresel çapta hiçbir krize top yekün hazırlıklı değil. Çünkü aynı gemide olsak da dayanma gücümüz, tepki gücümüz ve hazırlıklarımız aynı değil.
Yeni bir model illaki şekilleniyor. Küreselleşme etkisini iyice hissettirecek. Artık herkesin her yere ulaşabildiği dönemden devlerden arta kalan pazarları paylaşma dönemine geçiliyor. Yani pastada büyük pay artık devlerin, diğerleri kalanı paylaşacak. Yani devlerin paylaştıklarından arta kalan “küresel ekonomi” eskisi kadar büyük değil.
Bireysel davranışlarda da birtakım değişimler mevcut. Daha minimalist yaşam alanlarının kurgulanıyor olması en önemli sinyallerden aslında. Karavancılığın artması insanların doğaya olan ilgisinin artması gelecekte insanların toplu yaşamdan bireysel yaşama doğru kayacağının bir göstergesi mesela. Toprağa yönelim arttı.
Toprak demişken, Dünya nüfusunun artması ve gıda ihtiyacının karşılanmakta zorlanması toprağa olan ihtiyacı da azaltacak gibi duruyor. Topraksız tarım çok yakında hızlı bir şekilde yayılacak. Yayılmazsa kıtlık kapıda zaten. Hem daha sağlıklı hem de daha az yere ihtiyaç duyulacak. Malum topraklarımızı çok kirlettik, zehir doldu topraklarımız.
Et besiciliğine de alternatif gelişti; “yapay et”. Bildiğimiz et gibi ama yapay. Laboratuvar çalışmaları son aşamaya geldi, nihai ürün çıktı çıkacak. Hem ete talebin artması hem de hayvan hakları gibi konular yapay eti tahmin edilenden çok daha kısa bir sürede hayatımıza sokacak gibi duruyor.
Hâsıl-ı kelâm garibanlar için kötü günler geride kaldı, daha kötü günler önümüzde bekliyor. Gelecekte pandemi krizi, enerji krizi, çip krizi gibi küresel çapta krizler daha çok hayatımızda olacak. Dünya’nın bir yerinde kelebek kanat çırpacak, bizim Aydın’da fırtınalar kopacak.
Toprağınız olsun, en azından kendinize yetecek kadar ekilir-dikilir bir arazi mutlaka edinin. Toprak bu, insanı açta koymaz, darda koymaz. Kıtlık kapıda, bunu ben demiyorum, bütün göstergeler işaret ediyor.
Sağlıcakla kalın..