II. İSPAT  
A. İspat Nedir?
İspat; kelime anlamı itibariyle kuşkuya yer bırakmayacak biçimde ortaya çıkma, gerçekleşme ve belgelenmedir. Başka bir anlatımla ispat, gerçekleşmiş bir eylemin kuşkuya yer olmayacak şekilde kanıtlanması ve ispat edilmesidir. İspat, bir faaliyet olup; bir şeyin doğruluğunu deliller vasıtasıyla ortaya koyma ve kanıtlamadır.
B. İspat ile Delil Arasındaki Fark 
İspat, bir fiil ve ispat etme eylemi iken; delil, ispat vasıtasıdır ve kanıt ile eş anlamlıdır. 
C. İspat Yükü 
İspat yükü; bir olayın gerçekleştiğini veya gerçekleşmediğini iddia eden kimsenin, o iddiasını gerçek şekilde ortaya koyması ve kanıtlarıyla sunması anlamına gelmektedir. İspat yüküne ilişkin olarak, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 6. maddesinde genel kurala yer verildiği ve yasal düzenleme içeriğinde, kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, taraflardan her birinin, hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatla yükümlü olduğunun belirtildiği görülmektedir. Bu manada genel ispat kuralı, iddia sahibinin iddiasını ispatla yükümlü olmasıdır. İspata ilişkin önemli düzenlemelere, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 187 ve devamı maddelerinde de yer verilmekte ve 190. madde ile ispat yükünün, kanunda özel bir düzenleme bulunmadıkça, iddia edilen vakıaya bağlanan hukuki sonuçtan kendi lehine hak çıkaran tarafa ait olduğu belirtilmektedir. 
III. KARİNE İLE İSPAT ARASINDAKİ BAĞ
A. Karinenin Varlığı Halinde İspat 
İspatı gereken bir husus, ancak karinenin varlığının ispatı veya karine dışında dayanılan delillerle ispat sonucu hukuken geçerlilik kazanmaktadır. Delillerle ispat, ispat kuralı olup; bu kuralın istisnası, karinelere dayanılmasıdır. Ancak fiili karinelerin tek başına ispat gücünün bulunmadığı bilinmelidir. Görüldüğü üzere; karine ile ispat arasında çok yakın bağ ve sıkı ilişki bulunmaktadır. Zira kanuni karineler, doğrudan ispata yaramakta; fiili karineler de destekleyici veya karar yahut kanıyı kuvvetlendirici niteliktedir. 
B. Karine, İspat Yükü Arasındaki İlişki
Kanuni karinenin varlığı, ispat yükünü kaldırmamakta; kanuni karineye dayanan taraf iddiasını ispat etmekle yükümlü olmaya devam etmektedir. Ancak bu halde iddia, kanuni karineye dayandırdığı için, karineye dayanan taraftan iddiasını ispatı için delil getirmesi beklenmemekte ve karine dolayısıyla iddianın varlığı, ispatlanmış olmaktadır. 
Yeni bir anlatımla; karinenin varlığı ispat yükünü tersine çevirmemektedir. Kanuni karineye dayanan taraf, iddia sahibi olduğunda yine ispat yükü altındadır. Ancak bu halde karineye dayanıldığı için delil sunulması aranmamakta; iddianın, karinenin varlığı ile ispatlandığı kabul edilmektedir. 
Sonuç olarak; karine ile ispat yükü arasında, ispat yükünün kalkması veya değişmesi gibi bir bağ bulunmayıp, karinenin varlığını ispat eden tarafın iddiasını karineye dayanarak ispatlaması söz konusudur. Bu halde de somut olayda karinenin varlığının ispatı gerekmektedir. Açıklanan husus, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 190. maddesinin 2. fıkrasında da düzenlenmekte olup; kanuni karineye dayanan tarafın, sadece karinenin temelini oluşturan vakıaya ilişkin ispat yükü altında bulunduğu ve kanunda öngörülen istisnalar dışında karşı tarafın kanuni karinenin aksini ispat edebildiği görülmektedir.
(Yazının ilk bölümü, dün yayımlandı..)