Geçtiğimiz gün manşetten ‘Unutturmayacağız’ başlığıyla gündeme taşıdığımız Köşk’teki ‘Anıt Ağaç’a kimliklendirme çalışması yapılarak sahip çıkılması, tarihin unutturulmaması açısından büyük önem taşıyor.
***
Yunan Mezalimi’nin izlerini taşıyan bu ‘Anıt Ağaç’a ilişkin kimliklendirme çalışması yapılması ve önüne tanıtıcı tabela konularak gelecek kuşaklara aktarılmasında emeği geçen Aydın Valisi Hüseyin Aksoy ile Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürü Umut Tuncer’e öncelikle teşekkür ediyorum.
***
Ancak şu da var, gelin görün ki; En son Aydın-Denizli Otoyolu yapımı nedeniyle kesilen ve Yenipazar’da halihazırda yerinde yeller esen 450 yaşındaki 'Orthosia Çınarı' da bu haber vesilesiyle aklıma geliverdi birden.
***
Yıllar önce bir sosyal medya paylaşımında görmüştüm;
***
Almanya’daki bir otoyol yapımında, planlanan güzergahta bulunan tek bir ağaç nedeniyle yolun projesi revize edilmiş ve yeni güzergah belirlenmişti. Japonya’da ve gelişmiş ülkelerde de benzer uygulamalar söz konusu.
***
Esasen çok uzağa değil 92 yıl öncesine gittiğimizde de Türkiye’de benzer uygulamaya imza atan bir isim var; Kimdir bu isim derseniz.
***
Tabi ki Gazi Mustafa Kemal Atatürk derim!
***
Atatürk’ün kesilmesine mani olduğu çınar ağacıyla ilgili anısını da yazıya iliştireyim de belki birileri bundan bir ders çıkarır!
***
Gerçi bu memlekette yol yapıyoruz diyerek ağaç talanının yaşanmayacağını varsaymak biraz fazla hayalperestlik olur.
***
Keza Aydın-Denizli Otoyolu nedeniyle kesilen güzergah dahilindeki güzelim zeytin ağaçlarını bizzat kendi gözlerimle de gördüm.
***
Yine de birilerinin kulağına küpe olması ve ibret almaları açısından Atatürk ile ilgili bu tarihi anekdota özellikle değinmek istiyorum;
***
Yıl 1930...
***
Atatürk, çok beğendiği Yalova’da birkaç yıl önce yaptırdığı köşküne doğru çıkmaktadır. Bir de bakar bir bahçıvan, koca bir çınar ağacını kesmek üzeredir.
***
Müdahale eder;“Yahu,..” der “...sen hayatında hiç böyle bir ağaç yetiştirdin mi ki kesmeye muktedir görüyorsun kendini ve niye ?”
***
Bahçıvan der ki; “Paşam çınar ağacının kökleri köşkün temelini kaldırdı, yaprakları da köşkün pencerelerine müdahale ediyor. Ya köşkü kaybedeceğiz ya ağacı keseceğiz. Onun için de kusura bakmayın ama biz ağacı kesiyoruz.”
***
Atatürk, bir an düşünür; “Hayır , gerekirse köşkü ağaçtan uzaklaştırırız” der
***
.
Bu görev İstanbul Belediyesi’ne verilir. O sıralarda Belediye Fen İşleri Müdürü Yusuf Ziya (Erdem) Bey’di. Onun direktifleri ile Fen İşleri Yollar Köprüler Şubesi sorumluluğu üstlenir. Başmühendis Ali Galip (Alnar) Bey, yanına aldığı teknik elemanları ile Yalova’ya gelerek çalışmaya başlar. Önce bina çevresindeki toprak büyük bir dikkatle kazılarak temel seviyesine inilir. İstanbul’dan, köprü altından getirilen tramvay rayları, binanın temeline yerleştirilir. Santim santim yapılan çalışmalar sonunda bina, temelin altına sokulan raylar üzerine oturtulur.
***
Köşkün yürütme çalışması, olasılıkla Atatürk’ün isteği ile mühendislerin önünde yapılacaktır. Köşkün yürütülme işlemi iki safhada yapılır. 8 Ağustos 1930 Cuma günü öncelikle yapının teras bölümü ( toplantı salonu olarak kullanılan, üç yanı camlarla kaplı bölüm ) kaydırılır. Atatürk, 11 Ağustos 1936 günü yapılan son işlemi yanında bulunan kız kardeşi Makbule Hanım ve beraberindeki diğer ilgililer baştan sona izler.
***
O gün yapılan işlemlerden sonra çınar kesilmekten kurtulur.
***
Gazi Mustafa Kemal, bu işlemin tamamlanıp çınar ağacının dallarını kesilmekten kurtardıktan sonra kendisine bunun nedenini soranlara cevabı şu olmuştur:
***
“Ağaç çınardır. Çınar ise devlet!...”
***
